Παρασκευή 29 Φεβρουαρίου 2008

Η επιστροφή της ασώτου.

Σε ένα μικρό σχολείο σε απομακρυσμένη περιοχή, πολλά πράγματα αλλάζουν. Δεν υπάρχει γυμνάσιο, λύκειο ως χωριστό σχολείο, αλλά γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις και μπορεί να διδάσκεις από την Α΄γυμνασίου, μέχρι την Γ'λυκείου, προσαρμόζοντας ανάλογα τη μέθοδό σου και το λόγο σου, σαν επιδέξιος ισορροπιστής σε τεντωμένο σκοινί. Κάθε πτώση...στα κεφάλια των παιδιών.
Για μια και μοναδική φορά, συνέβη να έχω την ίδια τάξη από την Πρώτη γυμνασίου, μέχρι την Τρίτη λυκείου. Έξι ολόκληρα χρόνια μαζί! Μια υπέροχη τάξη, που κατάφερε να μη με βαρεθεί για 6 χρόνια, που κατάφερε να έχουμε την πιο ουσιαστική σχέση που είχα ποτέ με μαθητές, να καταργήσουμε κάθε τυπική απόσταση, χωρίς να χάσουμε την παιδαγωγό απόσταση και τους ρόλους. Φτάσαμε στο σημείο να τους ζητώ να μου διαβάσουν προσωπικά κείμενα (έγραφαν πολύ αυτά τα παιδιά) και να μου ζητάνε κι εκείνα το ίδιο, σαν να είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο.
Μπορώ να πω ότι ήταν πνευματικά παιδιά μου πια και όχι μαθητές. Μη φανταστείτε ότι με είχαν αγιοποιήσει, κάθε άλλο, και κριτική μου έκαναν και καλοπροαίρετα πειράγματα, με κάθε ευκαιρία. Η δουλειά δουλειά όμως, ακόμα και στις καταλήψεις εκείνες επί Κοντογιαννόπουλου, που τους παραφύλαγαν οι τραμπούκοι να τους δείρουν και κοιμόντουσαν μέσα στο σχολείο, πήγα εγώ απέξω κι αντί άλλης συμπαράστασης σήκωσα την παλάμη και τους έδειξα τα δάχτυλα. Κυρία, γιατί μας μουντζώνετε; Δεν σας μουτζώνω βρε σεις, 5 εκθέσεις θέλω από τα θέματα που έχετε, κάθεστε που κάθεστε εκεί... Τις έφεραν όλοι!
Κι όμως...
Αυτή η τάξη, η πιο αγαπημένη μου, μου επιφύλαξε τις δύο πιο μεγάλες στενοχώριες της επαγγελματικής μου πορείας, την τελευταία χρονιά. Για τη μία θα σας πω σήμερα. Όχι, δεν είναι αυτό που φαντάζεστε, δεν έχει να κάνει με την επιτυχία στις εξετάσεις.

Η καλύτερή μου μαθήτρια δεν πήγε να δώσει πανελλήνιες!
Πώς είναι να ξεχωρίζει ένα παιδί μέσα σ' αυτή την εξαιρετική τάξη; Τι είναι αυτό το παιδί; Όλα όσα επιδιώκουμε μέσα από αυτή την έρμη την παιδεία τα είχε αυτή η κοπέλα, γνώση, ευστροφία, κρίση, ήθος, λόγο, καλλιέργεια...
Δεν είχε όμως αρκετά ικανή καθηγήτρια να καταλάβει τι γίνονταν στο σπίτι της. Πόσο την επηρέαζαν αυτά που γίνονταν. Μοναχοπαίδι, με μεγάλους σε ηλικία γονείς. Το μόνο σύμπτωμα που είχα διαγνώσει ήταν η έλλειψη ενδιαφέροντος και ενθουσιασμού για τις επιδόσεις της από τη μάνα. Μετά έμαθα ότι το μότο της ήταν:"Εμείς είμαστε τώρα για περέτια (υπηρέτια), πού θα την αφήσουμε να πάει;"
Δεν πήγε!
Το έμαθα την επομένη.
Μου ήρθε σκοτοδίνη. Της το χρέωσα: "πώς το έκανε αυτό, γιατί δεν μου είπε τίποτα, πώς παραιτήθηκε έτσι από τα όνειρά της, πώς θα ζήσει έτσι τώρα;"
Δεν τη ρώτησα ποτέ, ήμουν κι εγώ μικρή, θύμωσα λες και μου στέρησε κάτι που μου ανήκε, λες και το αλογάκι μου εγκατέλειψε την κούρσα στο παραπέντε.
Της μίλαγα φιλικά μεν, τυπικά δε, για πολλά χρόνια, το ίδιο κι εκείνη.
Μετά από πολλά χρόνια, συναντηθήκαμε στο καράβι, παραμονές του γάμου της. Μιλήσαμε 3 ώρες. "Τουλάχιστον, δεν πήγες να παντρευτείς αμέσως μετά το σχολείο, όπως φοβόμουν, κι όσο το καθυστερούσες, έλεγα εντάξει, δεν έχει παραδοθεί ολωσδιόλου" Δεν άντεξα της το είπα.
Τότε έμαθα για τον αγώνα της, για τα όσα πέρασε τότε και μετά, για το ότι ήξερε πόσο με απογοήτευσε και πόσο θα ήθελα να το έχει παλέψει, να έχει κάνει κάτι, να έχει αντισταθεί. Κι ότι απλά, δεν μπόρεσε να πάει κόντρα στους γονείς της.
Κι όμως ήταν το ίδιο παιδί, με τα ίδια χαρίσματα, διάβαζε, έχτιζε ωραίες φιλίες, μακριά από τις συμβατικές του περιβάλλοντός της, βρήκε έναν αξιόλογο σύντροφο κι όχι όποιον της προξένευαν άρον άρον, είχε τον ίδιο ωραίο λόγο, την ίδια ωραία ψυχή.
Μου είχε συγχωρέσει και την απόσταση, την αποδοκιμασία, με καταλάβαινε περισσότερο από ό,τι εγώ εκείνη.
Η επιστροφή της...ασώτου ήταν λίγο αντεστραμμένη αυτή τη φορά...

Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2008

κτηνωδία και ανθρωπιά

«Είσαι απ’ τους καλύτερους μαθητές της θεωρητικής.

Σου εύχομαι να γίνεις γιατρός!»

Ζώμεν αναντιρρήτως ασπαίροντες βίον θάλλοντα και γέμοντα ευωδών ανθέων. Ο λόγος γίγνεται περί διδασκόντων τινών -και διδασκουσών βεβαίως. Παλινδρομούντες ούν επανακάμπτομεν εις τον παμμεγέθη λειμώνα μαργαρίτων τε και λοιπών ανθέων όντινα παρέχει ημίν αφειδώς η υψηλοτάτη καθηγήτρια, ήτις δηλοί ταπεινώ τω τρόπω: -Εγώ άπαντα γιγνώσκω. Ταύτης έστιν και η προκειμένη ωσεί προμετωπίς ρήσις, ήντινα εξεστόμισεν αφόβως εις μαθητήν τινά ουδόλως πταίσαντα κατά τι.

Κάποτε ο ας πούμε Αντρέας, Αλβανός την καταγωγή και με πολλά οικογενειακά προβλήματα μαθητής, επανελάμβανε για δεύτερη ή τρίτη φορά την τρίτη γυμνασίου. Όπως γίνεται αντιληπτό, είχε όλες τις ατυχίες μαζεμένες πάνω του. Οι μαθητές του σχολείου βέβαια -και περισσότερο οι μαθήτριες- τον εξέλεξαν στο 15μελές και εξελέγη και πρόεδρος του 15μελούς. Τα εγκεφαλικά επεισόδια δεν άργησαν να εμφανιστούν στη συμπαθή τάξη των κυρίων διδασκόντων:

-Ακούς εκεί! Ένας Αλβανός, πρόεδρος στο 15μελές και μάλιστα ο Αντρέας! Πού ζούμε, κύριοι συνάδελφοι; Στην Αλβανία;

Μπήκε λοιπόν ακόμη περισσότερο στο μάτι του ευαγούς ιδρύματος ο Αντρέας. Οι ωριαίες αποβολές ρίχνονταν στην κεφαλή του για οτιδήποτε γινόταν ή δε γινόταν μέσα στην τάξη του και στο σχολείο. Και όχι μόνο.

Κάποια μέρα ωρυόμενη η πάνσοφος διδάσκουσα εισέβαλε στο χώρο του γυμνασίου κραυγάζουσα:

-Ο βρωμοαλβανός ο Αντρέας είναι έξω από το σχολείο και καπνίζει προκλητικά! Να τιμωρηθεί αμέσως!

Ήταν ο πρώτος ή ο τελευταίος μαθητής που καθημερινά καπνίζει στο σχολείο; σκέφτηκα κουνώντας το κεφάλι.

Πήγα να τον βρω, για να απολογηθεί, αλλά και για να τον επιπλήξω κατά μόνας, γιατί αν και πρόεδρος του 15μελούς φέρθηκε με τρόπο που προκάλεσε πρόβλημα. Το όποιο πρόβλημα. Τον βρήκα αμέριμνο να μιλά με τους συμμαθητές του στην αυλή και του μετέφερα το συμβάν, όπως το είχα ακούσει.

Ο Αντρέας έμεινε άλαλος για λίγο και έπειτα μου είπε:

-Μα, δάσκαλε, εγώ είμαι αθλητής. Δεν έχω βάλει στο στόμα μου ποτέ τσιγάρο. Τι είναι αυτά που λέτε;

Το συμβάν έληξε χωρί τιμωρία. Το κυνηγητό όμως κατά του Αντρέα συνεχίστηκε με ομόθυμη διάθεση από την πλειοψηφία των καθηγητών. Βοηθούντος και ενός σοβαρού προβλήματος από το σπίτι άρχισε να απουσιάζει συχνά, μέχρι που ξεπέρασε τις απουσίες που δικαιούνταν χωρίς συνέπειες.

Συνέχισε να έρχεται στο σχολείο αραιά πλέον. Προσπάθησα να τον πείσω ότι έπρεπε να συνεχίσει, παρ' όλο που δεν τον είχα ποτέ μαθητή σε δική μου τάξη. Μόνο στα διαλείμματα του μιλούσα. Πάντα μου μιλούσε με εξαιρετική ευγένεια και με σεβασμό που θα τον ζήλευε ο καθένας. Μετά από ένα μεγάλο διάστημα απουσίας επανέκαμψε και αμέσως τον πλησίασα, για να τον επιπλήξω για την εξαφάνισή του. Τότε μου είπε και με έκανε να ντραπώ και να νιώσω υπερήφανος ταυτόχρονα:

-Κύριε, αν δεν ήσασταν εσείς και η κ. Π. στο σχολείο, δε θα ξαναρχόμουν. Για σας τους δύο έρχομαι ακόμη.

Έπειτα από δύο χρόνια τον συνάντησα ένα βράδυ στην περιοχή. Το χαμόγελό του και τα λόγια του ήταν για μένα η καλύτερη αμοιβή για ό,τι προσπαθώ να προσφέρω. Έχει ακολουθήσει νυχτερινό τεχνικό λύκειο και δουλεύει τα πρωινά.

Ο Αντρέας έχει βρει το δρόμο του. Παρά τις λυσασμένες προσπάθειες να χαθεί και να καταστραφεί. Ποιων; Αυτών που θα έπρεπε να τον στηρίζουν.



Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2008

Η αντιμετώπιση της δυσλεξίας και της θρασυδειλίας.

Τον θυμάμαι συμμαθητή στο δημοτικό σχολείο. Ο Μιχάλης ήταν συμμαθητής όλων ανεξαρτήτως ηλικίας. Έμενε 2 χρόνια σε κάθε τάξη, στην Έκτη πια ήταν κοτζάμ άνδρας, ξεχώριζε σαν γίγαντας μέσα σε νάνους. Ένας γίγαντας βασανισμένος σαν τον Ιησού Χριστό. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το μαρτύριό του. Μόλις του έλεγε ο δάσκαλος να διαβάσει και άρχιζε να συλλαβίζει σαν πρωτάκι, άρχιζε και το ξύλο με το χάρακα. Οι δάσκαλοι εκείνοι, παπάς και παπαδιά, δεν περιορίζονταν σ' αυτό το ξύλο το...κλασικό. Ασκούσαν στα μικρά κορμάκια κάθε σωματική κακοποίηση που θα τη ζήλευαν και οι γκεσταπίτες. Ξύλο στο επάνω μέρος του χεριού, ξύλο στις γυμνές πατούσες (φάλαγγα), σήκωμα από τις φαβορίτες στον αέρα, μέχρι φτύσιμο μέσα στο στόμα είχαν κάνει σε παιδιά. Ο Μιχάλης πρέπει να είχε υποστεί την πιο άγρια κακοποίηση απ' όλους γιατί έμεινε περισσότερο στα νύχια τους. Σήμερα σίγουρα θα είχε διαγνωστεί ως δυσλεξικός, γιατί η μόνη του δυσκολία ήταν στην ανάγνωση και τη γραφή, κατά τα άλλα ήταν ένα απολύτως φυσιολογικό παιδί. Θυμάμαι πόσο υπέφερα εγώ ένα προνομιούχο παιδί (κορίτσι και καλή μαθήτρια, ιδανικός συνδυασμός) να τον βλέπω έτσι. Να σφίγγεται το στομάχι μου, να θέλω να φωνάξω, να κλάψω κι όχι μόνο να μην τολμώ, αλλά να μην ξέρω αν αυτό ήταν σωστό, αφού οι δάσκαλοι ακόμα δεν είχαν ξεπέσει στα μάτια μου.
Ο Μιχάλης μόλις τέλειωσε το δημοτικό, έφυγε στην Αμερική και χάθηκε. Ποτέ δεν τον ξαναείδα. Ποτέ δεν ξαναήρθε στο νησί. Άραγε κατάφερε να ξεπεράσει την οδυνηρή αυτή σχολική εμπειρία; Μπόρεσε να γίνει ένας κανονικός άνθρωπος, να δουλέψει, να δημιουργήσει, να αγαπήσει;
Μακάρι να μπορούσε να μάθει ότι κάποιος πήρε εκδίκηση. Κάποιος μικρούλης, μια σταλιά παιδάκι, αδύνατο και νευρικό. Μια μέρα με φώναξαν στην τάξη του (είχε δασκάλα την παπαδιά, που δίδασκε τις πρώτες τάξεις) να τον δω που θα τιμωρούνταν, γιατί ήταν αδιάβαστος. Ήταν μια "τιμωρία" για τη μεγάλη του αδελφή να δει το αδερφάκι της να το δέρνουν, για να συμμορφωθούν οικογενειακώς. Βγήκα από την τάξη μου και τον βρήκα στο διάδρομο να τον σέρνει από τις μασχάλες εκείνη, για να τον φέρει στον παπά, που ήταν πιο χειροδύναμος, γιατί κουράζονταν να δέρνει μόνη της.
Και τότε της ξεφεύγει, γυρνάει και με όλη του τη δύναμη (την είχα υποστεί κι εγώ στους καυγάδες μας), άρχισε να την κλωτσάει στην κοιλιά! Πολλές φορές! Θυμάμαι τον πανικό μου. Πάει! Τώρα θα τον διώξουν από το σχολείο, θα τον κλείσουν φυλακή.
Τίποτε απ' αυτά!
Σαν να μην έγινε τίποτα!
Τον άφησαν στην ησυχία του όλα τα υπόλοιπα χρόνια κι ας μην άνοιγε βιβλίο.
Ακόμα μου φαίνεται απίστευτο.
Αχ, να το ήξερε ο Μιχάλης, πόσο πόνο θα είχε γλιτώσει!

Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2008

το μονοθέσιο

Στο "δάσκαλό" μου, τον Τσαρομανόλη

Πόσοι αλήθεια αδιόριστοι εκπαιδευτικοί δεν ονειρεύονται την τοποθέτησή τους σε ένα σχολείο, έστω μονοθέσιο, προκειμένου να υλοποιήσουν τα όνειρά τους να βοηθήσουν τα μικρά χωριατόπαιδα να γνωρίσουν τον κόσμο και τον πολιτισμό; Και πραγματικά πολλοί από αυτούς προσφέρουν αφειδώς τον καλύτερο εαυτό τους και σημαδεύουν με το έργο τους τα μικρά κλωσσόπουλα των δημοτικών σχολείων της επαρχίας.
Υπάρχουν όμως και οι αντίθετες περιπτώσεις. Οι περιπτώσεις των δασκάλων, του δασκάλου συγκεκριμένα που είχε ένα μαθητή και έπρεπε να διαπαιδαγωγήσει και να μορφώσει αυτόν τον ένα μαθητή. Μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο τυχερός είναι ένας τέτοιος μαθητής μέσα στην ατυχία του βεβαίως να είναι μόνος στο σχολείο, χωρίς συμμαθητές για παιχνίδι, διάλογο κτλ.
Κι όμως στην περίπτωση του χωριού μας ο δάσκαλος, γιος του πρώην προέδρου της κοινότητας και αδελφός του τελευταίου προέδρου, κατόρθωσε να αφήσει το Γιαννάκη εντελώς αμόρφωτο. Έξι χρόνια δεν κατόρθωσε να του μεταδώσει τίποτε άλλο πέρα από την απέχθεια προς το σχολείο και το μίσος προς τους δασκάλους.
Να πώς: Πρωί πρωί ο δάσκαλος ερχόταν στο χωριό από τη Χώρα, πήγαινε στο καφενείο να πιει τον καφέ του και έπειτα στο σχολείο με το Γιαννάκη. Έβαζε το μικρό να μαζέψει κανένα χορταρικό κι εκείνος άρχιζε τα τηλεφωνήματα στην Αθήνα και οπουδήποτε αλλού είχε συγγενείς ή φίλους.
Σε δυο ώρες, όταν τέλειωνε τα τηλεφωνήματα, το σχολείο σχόλαγε και ο Γιαννάκης παρέδιδε τα χόρτα, τις ντομάτες ή τα κολοκυθάκια και έφευγε ανακουφισμένος για το σπίτι του ή για την πλάτσα.
Η μόνη αμοιβή που πήρε αυτός ο αχαρακτήριστος δάσκαλος ήταν ότι κατόρθωσε να καταργηθεί το μονοθέσιο και το σχολικό κτίριο να χρησιμοποιείται πλέον μια φορά το χρόνο για τον ετήσιο χορό του Συλλόγου των εν Αθήναις συγχωριανών.
Πόσα άλλα μονοθέσια άραγε θα κλείσουν έτσι άδοξα; Πόσα παιδιά θα μείνουν αφώτιστα; Πόσα χωριά θα δουν τα νιάτα τους να ξενιτεύονται από τα μικρά τους χρόνια για να σπουδάσουν;

Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου 2008

Αποκριάτικο.

Στο νησί μου οι απόκριες δεν μοιάζουν με τα καρναβάλια. Έχουν έναν χαρακτήρα διονυσιακό, αριστοφανικό, θα έλεγα. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονται πρόχειρα με ό,τι βρουν και ξεφεύγουν από τον καθωσπρέπει εαυτό τους, τραγουδώντας και χορεύοντας.
Το σχολείο δεν έμενε ποτέ έξω από το πνεύμα, αν και προσπαθούσαμε να το περιορίσουμε σε μία μέρα ή στην καλύτερη περίπτωση σε μισή.
Σε μια από αυτές τις αποκριάτικες γιορτές, μία μαθήτρια της Τρίτης είχε ντυθεί "γεροντοκόρη" δασκάλα με όλη τη στερεότυπη αμφίεση στο γκρίζο και σεμνό και με τον ανάλογο κότσο. Στην πλάτη μια ταμπελίτσα έγραφε "ζητείται γαμπρός", αλλά δεν θα το ήξερε η καημένη, οι μαθητές θα της το κόλλησαν. Οι δε "μαθητές" ήταν ένα συνονθύλευμα από μαθητές και καθηγητές που συναγωνίζονταν σε αταξίες και πειράγματα και η "δασκάλα" τους προσπαθούσε να τους βάλει σε τάξη, χωρίς αποτέλεσμα.
Εμένα με είχε στρώσει ο διευθυντής σε δουλειά στο γραφείο του και δεν με άφηνε να πάω στο γλέντι. Άκουγα μόνο τη μουσική και τις φωνές και έβραζα. Απτόητος όμως εκείνος, βρήκε τον "παπά" διαθέσιμο και "έθαβε" ό,τι χαρτούρα του περίσσευε στο γραφείο του.
Σε μια στιγμή, είδα κι αποείδα, του λέω: "πρέπει να πάω κάπου δεν θα αργήσω".
Βγαίνω κρυφά από το σχολείο, πηγαίνω σε ένα διπλανό σπίτι και λέω στην οικοδέσποινα: "Ντύσε με γαμπρό". Απολύτως στο πνεύμα η Κατερίνα (καλή της ώρα!) με κάνει γαμπρό- κουφέτο. Τι γαμπριάτικο αρχαίο κοστούμι, τι μποτονιέρα, ανθοδέσμη, γραβάτα προπολεμική, σκαρπίνι τύπου "μόλις ήρθα από αμέρικα", ένα καλσόν στο κεφάλι να μη γνωρίζομαι και τη ρεμπούμπλικα του πάππου από πάνω.
Πηγαίνω στο σχολείο, μπαίνω στη μεγάλη αίθουσα και πλησιάζω τη "γεροντοκόρη" προσφέροντας την ανθοδέσμη. Μέσα στη χαρά και στον ενθουσιασμό, διέκρινα την απορία όλων πού ξεφύτρωσε τώρα ετούτος.
Για να ολοκληρώσω τη χαρά μου, πήγα γραμμή στο διευθυντή με τη "γυναίκα" μου και τους "μαθητές" της. Τι τράβηξε ο καημένος δεν λέγεται! Πήρε μια γεύση για το πώς πρέπει να σέβεται τα πανάρχαια έθιμα του τόπου και να μην εμποδίζει τους "θιασώτες" του Διονύσου να τον λατρεύουν. Στο τέλος αγανακτισμένος μου είπε: "Πήγαινε, παιδί μου, στην τάξη σου να κάνω και καμιά δουλειά!" Μόνο αν χορέψετε, του έγνεψα και όλοι οι άλλοι, αλαλάζοντας τον έβαλαν στο χορό, θέλοντας και μη.
Η μέρα τέλειωσε χωρίς να μάθει ποιο "παιδί" του είχε κάνει το γραφείο πίστα και ούτε που θυμήθηκε να ρωτήσει πού πήγε αυτή "που δεν θα αργούσε".
(Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του "παππού Γιωργάκη" του πρώτου μου αξέχαστου διευθυντή)