Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2013

Η Τρίτη Γυμνασίου και οι εξωγήινοι

Τι περιμένουμε από μια Τρίτη Γυμνασίου στην Ιστορία; Πόσο λογικό και φυσικό είναι να κατανοούν ένα δύσκολο βιβλίο, να χρησιμοποιούν ιστορική ορολογία, να μαθαίνουν τα σημαντικά σημεία, χωρίς να παπαγαλίζουν, να είναι σε θέση να κρίνουν γεγονότα και πρόσωπα και να αντιλαμβάνονται την ιστορική συνέχεια ως παρόν και μέλλον; Τι είδους δεξιότητες απαιτούν αυτοί οι στόχοι; Κατανόηση κειμένου, κατοχή λεξιλογίου υψηλού επιπέδου, κριτική και αφαιρετική ικανότητα, προφορική και γραπτή έκφραση, τουλάχιστον μετρίου επιπέδου, και όλα αυτά συνδυασμένα με ένα έστω μέτριο ενδιαφέρον για το μάθημα, που να εκδηλώνεται με στοιχειώδη προσοχή κατά τη διάρκειά του.
Όταν μπαίνεις σε μια τάξη που δεν έχει σχεδόν τίποτε από τα παραπάνω- εκτός ίσως από το τελευταίο- και τα πρώτα γραπτά τεστ είναι αποκαρδιωτικά, σίγουρα δεν ελπίζεις σε θαύματα. Ξέρεις ότι αυτά δεν κατακτώνται εύκολα και γρήγορα και σε περιμένει πολλή δουλειά και άλλες τόσες απογοητεύσεις. Περνάνε 3 μήνες με βήμα σημειωτόν, αλλάζεις τελείως όλες τις δοκιμασμένες μεθόδους, παραιτείσαι από όλες τις ευκολίες σου, γυρνάς στα απλά που δεν είναι απλά, στα αυτονόητα που δεν είναι αυτονόητα και πάλι είσαι στο ίδιο σημείο, στην Πρώτη μικρή, συλλαβίζοντας το λου και το α και ελπίζοντας να αξιωθείς τουλάχιστον να ακούσεις από τα "πρωτάκια" σου μια κανονική "ανάγνωση", έναν ιστορικό αλφαβητισμό, που λένε και οι ειδικοί.
Σε κάποια στιγμή έχεις τη φαεινή ιδέα να τους δείξεις μια εργασία κάποιας άλλης Τρίτης αρκετά χρόνια πριν, που είχε θέμα της την παιδική εργασία κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης. Κατά βάθος έχεις ενδοιασμούς. Μήπως τους κάνω να νιώσουν κατώτεροι; Μήπως έμμεσα τους υποδεικνύω πώς είναι μια "καλή" Τρίτη Γυμνασίου στην Ιστορία; Ευτυχώς, δεν με σταμάτησαν αυτές οι σκέψεις.
Στην προβολή, ήταν όλο αυτιά και μάτια. Ζήτησαν και να χορέψουν με τους Πινκ Φλόιντ, τους το επέτρεψα με ενθουσιασμό, αλλά δεν κουνήθηκαν.
Μετά, ήρθε το απροειδοποίητο επαναληπτικό τεστ - ναι, ξέρω, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στη νομοθεσία, δική μου πατέντα είναι, για να δω τι θυμούνται, όταν ξεχάσουν αυτά που διδάχτηκαν και κρατάνε προαιρετικά τη βαθμολογία- πάνω στο Διαφωτισμό, την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση. Τα αποτελέσματα πάνω από τις προσδοκίες μου οπωσδήποτε, αλλά σε αναμενόμενα πλαίσια.
Αυτό που δεν ήταν καθόλου αναμενόμενο ήταν το τελευταίο μάθημα με θέμα την αποικιοκρατία. Ο διάλογος που αναπτύχθηκε, η ποιότητα των απαντήσεων, η κατάκτηση της ορολογίας στον προφορικό λόγο, η ευχέρεια με την οποία ανακαλούσαν προηγούμενη ύλη και οι συσχετισμοί με το σήμερα, μου έδωσαν την εντύπωση ότι εξωγήινοι απήγαγαν τους μαθητές μου και μου έφεραν άλλους, όπως ακριβώς τους είχα ονειρευτεί!
Ή μπορεί και η εξωγήινη να είμαι εγώ που δεν έμαθα ότι ακόμα κι αν μια τάξη σέρνεται, αν της βάλεις το κατάλληλο τραγούδι, μπορεί να ανακαλύψεις ότι πετάει.


Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

Οι γλωσσικές ποικιλίες της Α΄Λυκείου: Πολύγλωσσοι μαθητές, άλαλη φιλόλογος

Μερικές φορές όσο καλά προετοιμασμένο κι αν είναι ένα μάθημα, δεν καταφέρνει να ξεφύγει από το μέτριο και το αναμενόμενο κι άλλες πάλι, γίνεται κάτι εκτός προγράμματος, που ξεπερνάει τις προσδοκίες και του πιο αισιόδοξου δασκάλου. Έτσι στο ξαφνικό, σε μια στιγμή, έχεις ένα κατάδικό σου μικρό καθημερινό θαύμα, όπως αυτό:
Είμαστε στην ενότητα γλωσσικές ποικιλίες με την Α΄λυκείου, στο θέμα της γλωσσομάθειας. Στο πρώτο μέρος, της προφορικής έκφρασης, οι μαθητές προετοίμασαν μικρές ομιλίες σε μια ξένη γλώσσα: αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά, αλβανικά. Ακούγαμε λοιπόν με πολλή προσοχή αυτές τις ωραίες ομιλίες και χαιρόμασταν  και τις πιο ακαταλαβίστικες από αυτές, γιατί αυτή είναι η μαγεία της γλώσσας: σε γοητεύει ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνεις λέξη, με τη μουσική της, τους ιδιαίτερους επιτονισμούς της, την ποικιλία των φθόγγων της. Η αλήθεια είναι πως διέκρινα ένα δισταγμό στους μαθητές από την Αλβανία να μιλήσουν τη μητρική τους γλώσσα, αλλά, ευτυχώς, ξεπεράστηκε γρήγορα και μας έφεραν και ομιλίες στα αλβανικά. Πού να το φαντάζονταν όμως ότι θα άκουγαν τη μητρική τους γλώσσα κι από ένα γέννημα θρέμμα Ανδριωτάκι, που είχε φέρει την πιο πρωτότυπη ομιλία της τάξης γραμμένη στα αρβανίτικα, την τοπική διάλεκτο του χωριού του πατέρα του!
Τα παιδιά συνέχισαν να συζητούν για τις γλώσσες και τα κοινά τους στοιχεία, η διδάσκουσα όμως μάλλον ξέχασε τα λόγια της στη συνέχεια του μαθήματος.

Παρασκευή 31 Μαΐου 2013

Ο σπάνιος μαθητής

Yπάρχουν πολλά είδη σπανιότητας στη φύση και στην κοινωνία, αλλά νομίζω ότι έχω το θλιβερό προνόμιο να έχω συναντήσει- σε μια παλιά και σκοτεινή εποχή- το πιο σπάνιο, ίσως και μοναδικό, είδος μαθητή στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης των νεότερων χρόνων. Τι το ιδιαίτερο είχε αυτό το παιδί; Φαινομενικά, τίποτε απολύτως. Ήταν ένα ευγενικό και καλοπροαίρετο πλάσμα, με επιμέλεια και ενδιαφέρον για το μάθημα, με μέτριες επιδόσεις και με πολύ καλή συμπεριφορά στην τάξη.
Τι μπορεί να τον καθιστά τόσο σπάνιο, ενώ είναι ο ορισμός του μέσου όρου των μαθητών μας (ευτυχώς); Συμβαίνει να είναι ο μοναδικός μαθητής που απορρίφθηκε στις παραπεμπτικές εξετάσεις του Σεπτεμβρίου σε ένα μάθημα και επανέλαβε την τάξη, παίρνοντας γραπτό βαθμό πάνω από τη βάση και κάτω από τη βάση στα προφορικά! Αυτό το παιδί έχασε τη χρονιά του, επειδή δεν τα "είπε καλά" στα προφορικά. Για οποιονδήποτε έχει έστω και μισό χρόνο θητεία στη μέση εκπαίδευση είναι γνωστό ότι τα προφορικά είναι υπέρ του μαθητή, ακόμα κι αν τα γραπτά του είναι πολύ κάτω από 10. Κι όμως, γι' αυτό το παιδί, δυο δάσκαλοί του υπέγραψαν προφορικό βαθμό κάτω από τη βάση και τον άφησαν στην ίδια τάξη.
Αυτό όμως που τον καθιστά σπάνιο δεν σας το αποκάλυψα ακόμα: Ο μαθητής αυτός δεν μίσησε το σχολείο, ούτε τους καθηγητές. Κατάφερε να διατηρήσει την επιμέλειά του, την αγάπη του για τη μάθηση, το χαμόγελό του, και να μην προδίδει ποτέ και σε κανέναν τα εύσημα της σπανιότητάς του.
Για τους λόγους αυτούς, θεωρώ μεγάλη τιμή και χαρά που τον είχα κάποτε στην τάξη μου.

Κυριακή 3 Μαρτίου 2013

Ομαδικές ιστορίες

Αφορμή γι'αυτή την ανάρτηση, μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ συναδέλφων, σε ένα φιλόξενο wiki, για την ομαδική μέθοδο διδασκαλίας.
Ήτανε λοιπόν μια φορά μια τάξη, Β΄Γυμνασίου- τώρα αυτά τα παιδιά έχουν αρχίσει να κάνουν δικά τους παιδιά- που τους άρεσε να δουλεύουν με ομάδες την Ιλιάδα. Ήταν η πιο ξεκούραστη χρονιά μου γιατί παρακολουθούσα πολύ ωραία μαθήματα και έμαθα πολλά πράγματα. Εκείνη την εποχή αποκτήσαμε ως σχολείο με δωρεά μια βιντεοκάμερα. Την πήρε λοιπόν ένας συνάδελφος και άρχισε να παίζει. Έμπαινε στις τάξεις και βιντεοσκοπούσε. Μόλις τον έβλεπαν οι μαθητές ξεσηκώνονταν, φώναζαν, έπαιρναν πόζες. Πλήρης διάλυση. Μπαίνει και στη Β΄ Γυμνασίου, την ώρα που παρουσίαζε μια ομάδα και οι άλλες παρακολουθούσαν. Σαν να μην είχε μπει! Του έριξαν μια ματιά και γύρισαν στην παρουσίαση. Σχεδόν ως ενόχληση τον είδαν. Αν είχε σωθεί αυτό το βίντεο, δεν θα είχαμε χρεία άλλων μαρτύρων για την αξία της ομαδικής διδασκαλίας.
Το άλλο γεγονός  συνέβη σε ένα σχολείο της Αθήνας, στο μάθημα της ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου. Εκεί με ένα τμήμα είχαμε δουλέψει με ομάδες πολύ καλά για αρκετό καιρό, ώσπου ξέσπασε μια... επανάσταση. Ήρθαν και με βρήκαν κάποιοι καλοί μαθητές αγανακτισμένοι: "Κυρία, δεν θέλουμε να συνεχίσουμε με ομάδες. Κάποιοι δεν δουλεύουν καθόλου και μας κρεμάνε. Εμείς έτσι κι αλλιώς βγάζουμε όλη τη δουλειά." Τι να κάνω κι εγώ, μπαίνω στην τάξη και ανακοινώνω ότι δεν θα συνεχίσουμε με ομάδες, γιατί δεν συμφωνούν όλοι οι μαθητές. Σηκώνεται τότε ένας μαθητής, ένας από τους καλύτερους της τάξης, και παίρνει το λόγο: "Γιατί να σταματήσουμε; Είναι κακό να βοηθάμε τους πιο αδύνατους; Πρέπει να κοιτάμε μόνο την πάρτη μας και να κυνηγάμε βαθμούς; Δεν είναι ωραίο να συνεργαζόμαστε αντί να είναι ο καθένας στον κόσμο του;" Πραγματικός ηγέτης. Τους έπεισε χωρίς να παρέμβω καθόλου! Αυτή η τάξη έκανε στο τέλος ένα εκπληκτικό πρότζεκτ για την παιδική εργασία στη βιομηχανική επανάσταση, μεταφράζοντας πηγές από τα αγγλικά, ακόμα και τραγουδώντας τραγούδια της εποχής, ενώ το σχολείο δεν διέθετε ούτε βιβλιοθήκη, ούτε λάπτοπ, ούτε πρόσβαση στο εργαστήριο πληροφορικής. Νομίζω ότι η δυναμική των ομάδων πολλές φορές ξεπερνάει και τις πιο αισιόδοξες προοπτικές, αφού γι' αυτά τα υπέροχα παιδιά, όπως μπορώ να μαθαίνω χάρη στο facebook, συνεχίζεται με την ίδια ποιότητα και στα φοιτητικά τους χρόνια.

Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2013

Έρωτας στα θρανία


Μια και αυτός ο μήνας για τους εφήβους είναι συνδεδεμένος με τον Άγιο Βαλεντίνο, που αν και ξενόφερτος και εμπορικός, τιμάται ιδιαιτέρως από τη μαθητιώσα νεολαία μας, ας θυμηθώ κι εγώ μια μικρή ιστορία αγάπης από τα θρανία. Το ειδύλλιο ξεκίνησε στο Προνήπιο, όταν, φυσικά, εκείνη πρώτη πρόσεξε εκείνον.Από εκείνη τη στιγμή, κεραυνοβολήθηκε και μη ξέροντας πώς να διαχειριστεί αυτό το άγνωστο συναίσθημα...έκοψε το σχολείο. Αρνιόταν κατηγορηματικά να ξαναπάει, έπεισε και την κολλητή της να τη συντροφεύει στην κατ'οίκον παραμονή και έκαναν μαζί συνωμοτικά σχέδια για το μέλλον τους, ένα μέρος των οποίων κρυφάκουσε η μάνα της και κοψοχόλιασε: "Είσαι να αρραβωνιαστούμε κατευθείαν και να μην ξαναπάμε σχολείο;". Ακόμα και μετά από αυτό, κανείς δεν υποπτευόταν τον πραγματικό λόγο της αποχής, ώσπου μια μέρα στη βόλτα συνάντησε το κοριτσάκι το αγοράκι που της άρεσε. Ο καημενούλης, με το που την είδε, την πλησίασε για να παίξουν, είχε και πολλές μέρες να τη δει, και τότε εκείνη έγινε πύραυλος. Έδωσε μια τρεχάλα μέχρι το σπίτι της και τους άφησε όλους απορημένους και τη μάνα της πλέον υποψιασμένη. Η επιβεβαίωση της υποψίας ήρθε την επόμενη μέρα που την είχε καλέσει ο γείτονας στο πάρτι του και μαζί της όλα τα συνομήλικα του χωριού. Εκεί η κατά τα άλλα κοινωνικότατη και καθόλου ντροπαλή δεσποσύνη, δεν ξεκόλλησε από τη μαμά της, δεν πήγε στο δωμάτιο που ήταν όλα τα παιδιά και ο...γαμπρός, πράγμα εντελώς ασυνήθιστο για κείνη. Τι γίνεται τώρα; Πώς γιατρεύεται ο έρωτας στα 5; Μα ακριβώς όπως γιατρεύεται και στα...35: με την συμβίωση! Από την επομένη εκείνος προσκλήθηκε στο σπίτι εκείνης και άρχισαν να παίζουν μαζί. Η απομυθοποίηση του έρωτα ήρθε με τις πρώτες προστριβές για το ποιος θα πάρει ποιο παιχνίδι κι επειδή το αγοράκι δεν ήταν τόσο πειθήνιο όσο ο...παρτενέρ της Μπάρμπι, έπεσαν και κάτι ψιλές και το ειδύλλιο έληξε άδοξα. Ή μάλλον ευόδωσε τα καταχθόνια σχέδια της μάνας για επιστροφή της άσωτης στα θρανία. Αχ, φαίνεται ότι ο έρωτας στα θρανία είχε πάντα πολλούς εξολοθρευτές, γι΄αυτό είναι να απορεί κανείς πού βρίσκει το κουράγιο και γιορτάζει κάθε χρόνο!