Τετάρτη 20 Μαΐου 2009

Διδάσκοντας έκθεση: Κέρδη και ζημιές.

Τον πολύ παλιό εκείνο τον καιρό, αρχές της δεκαετίας του '80, δίδασκα έκθεση σε ένα φροντιστήριο της Αθήνας, έχοντας μόλις τελειώσει το πανεπιστήμιο.
Με αφορμή τη συζήτηση για το φετινό θέμα της έκθεσης, ήρθαν στο μυαλό μου δυο μαθήτριες από εκείνη την εποχή.
Η μία, ας την πούμε Ιωάννα, ήταν αστέρι στη Δεύτερη Δέσμη, πήγαινε για γιατρός (πέρασε κιόλας με την πρώτη στην Ιατρική Αθήνας) και σιχαινόταν την έκθεση. Μου το είπε από την πρώτη στιγμή που μπήκα στην τάξη, δηλώνοντάς μου κιόλας ότι δεν σκοπεύει να ασχοληθεί με το γράψιμο, ακόμα κι αν αυτό θα της στοιχίσει την εισαγωγή της στο πανεπιστήμιο. Περίμενε να της δώσω μαγική συνταγή πώς βελτιώνεσαι στο γράψιμο, ακούγοντας, διαβάζοντας, αλλά μη γράφοντας. Τότε της λέω κι εγώ. Με ποιο άθλημα ασχολείσαι; Με το μπάσκετ. Ήταν ένα ψηλό αθλητικό κορίτσι. Ωραία, Ιωάννα, από αύριο θα μου εξηγήσεις πώς παίζεται το μπάσκετ αναλυτικά. Πώς ρίχνουμε καλάθι, πώς κάνουμε τρίπλα. Όλα καταλεπτώς. Και μετά, θα μου φέρεις κι ένα βιβλίο καλό να το διαβάσω για εμπέδωση. Και μετά; Μου λέει εμβρόντητη. Ε, μετά θα έρθω να παίξω μαζί σου στον αγώνα. Πειράζει που τώρα, όταν μου ρίχνουν τη μπάλα του μπάσκετ, φοβάμαι και φεύγω;
Έβαλε τα γέλια και μου είπε ότι, αν δεν προπονηθώ πολύ, δεν θα μάθω να παίζω ούτε με νηπιαγωγείο.
Ε, κι εγώ ως προπονητής της έκθεσης, σου λέω ότι, αν δε λιώσεις το παντελόνι σου στην καρέκλα γράφοντας, δεν θα μάθεις ποτέ να γράφεις, όσο και να διαβάζεις, όσα σκονάκια και να σου δώσω εγώ.
Και τότε γυρνάει και μου λέει: "Κυρία, δίκιο έχετε, μα εγώ έχω απογοητευθεί, όλοι οι φιλόλογοι μου λένε ότι γράφω λίγα, δεν έχω ανάπτυξη, ούτε λεξιλόγιο. Γι' αυτό μου αρέσουν τα μαθηματικά, γιατί δεν θέλουν πολλά λόγια" Εκεί ακριβώς, της εξήγησα πόσο πλεονέκτημα το θεωρώ εγώ αυτό, ότι μου αρέσουν τα ουσιώδη και περιεκτικά κείμενα κι όχι τα σεντόνια μπουρδολογίας. Κι ότι υπάρχουν πολλοί μεγάλοι συγγραφείς λιτοί και περιεκτικοί. Δεν έκανα πολλά με την Ιωάννα, απλώς την ξετρόμαξα και ξεδίπλωσε στο χαρτί την υψηλή νοημοσύνη της, γράφοντας ένα ωραιότατο 18 σε μιάμιση σελίδα γραπτού. Τη θυμάμαι να βγαίνει από το εξεταστικό κέντρο τη χρονιά με το θέμα από τον Αντώνη Σαμαράκη για τη μοναξιά και να λάμπει από χαρά: "Κυρία, έκανα σχέδιο, δεδομένα- ζητούμενα και η διερεύνηση μου έβγαλε 5 αίτια!" Χαχαχα! Τα είχε μαθηματικοποιήσει όλα και τα αποδείκνυε σαν θεωρήματα.
Αυτή είναι μια γλυκιά ανάμνηση, αλλά η Γεωργία, η άλλη μου μαθήτρια, δεν είναι.
Η Γεωργία ήταν απόφοιτη λυκείου, είχε ξαναδώσει την προηγούμενη χρονιά και δεν είχε περάσει, αν και πολύ καλή μαθήτρια της Τρίτης Δέσμης. Ήταν ο ορισμός του χαρισματικού πλάσματος, έξυπνη, καλλιεργημένη, με ταλέντο στο γράψιμο, με διαβάσματα που θα τα ζήλευε απόφοιτος θεωρητικής σχολής στο πανεπιστήμιο. Πώς και δεν πέρασε; Είχε γράψει πολύ χάλια στην έκθεση! Ακολουθώντας την καλλιτεχνική της φύση, είχε εκφραστεί ελεύθερα και χωρίς κανόνες, είχε βγει πιθανότατα εκτός θέματος ή είχε προσπαθήσει να αντικρούσει τα δεδομένα του θέματος. Τα γραπτά της που πρωτοπήρα στα χέρια μου ήταν εκτός κλίματος πανελληνίων. Στην καλύτερη περίπτωση στοχαστικά δοκίμια, στη χειρότερη, πεζά ποιήματα. Άρχισα να την οριοθετώ, να τη μαζεύω, να της διδάσκω κανόνες και μέτρο. Τα αφομοίωσε όλα, είχε υψηλό στόχο και δεν είχε περιθώρια για λάθη. Με πείραζε καλοπροαίρετα (ήμασταν σχεδόν συνομήλικες), αλλά με άκουγε σαν να ήμουν 30 χρόνια μεγαλύτερη.
Πέρασε στη Φιλοσοφική Αθήνας, χάρηκα, χάρηκε. Μετά, μου έστειλε ένα γράμμα. Κάπου το έχω φυλαγμένο, αλλά έχω από τότε να το διαβάσω, γιατί με πόνεσε πολύ.
Μέσα από την ευγνωμοσύνη και την αγάπη της και με το χαριτωμένο χιούμορ της, μου έλεγε ότι κατόρθωσα να καλουπώσω τόσο πολύ το λόγο της, που πια δεν ήθελε να ξαναγράψει ελεύθερα. Εκείνη αστειευόταν, αλλά εγώ είχα πάντα την υποψία ότι μπορεί να στέρησα τη λογοτεχνία από μια μεγάλη συγγραφέα. Κι όχι τη μόνη ίσως.

12 σχόλια:

Θερσίτης είπε...

Δεν είναι δύσκολο να διδάξεις έκθεση στους μαθητές. Είναι αδύνατο όμως να διδάξεις έκθεση στους φιλολόγους. Και όνειρο θερινής νυκτός να διδάξεις τρόπο διόρθωσης.

gyristroula2 είπε...

θερσίτη μου, δεν έχει γίνει όμως και ποτέ καμιά σοβαρή προσπάθεια! Στα σεμινάρια, αυτά τα ολίγα που ξέρεις, κάτι ψελλίζουν μόνο για τη διδασκαλία της γλώσσας, όπου η παραγωγή κειμένου γίνεται όλο και φτωχότερος συγγενής, όσο πάει. Λες και τη γλώσσα τη μαθαίνουμε, για να μάθουμε γραμματική να την τραγουδάμε τα βράδια, συντακτικό να το γράφουμε στα ραβασάκια και λεξιλόγιο να το κορνιζάρουμε στον τοίχο με τα διπλώματα! Λες και δεν γίνονται όλα για να μιλάμε και να γράφουμε και προπαντός να σκεπτόμαστε!

Elias είπε...

Δεν είμαι του χώρου, όμως αδυνατώ να πιστέψω ότι οι οδηγίες μιας καθηγήτριας στο φροντιστήριο στέρησαν το αναγνωστικό κοινό από μία σπουδαία συγγραφέα. Μην έχεις τέτοιες τύψεις.

Αν είσαι ταγμένος για συγγραφέας και βράζεις ολόκληρος από ιδέες, μπορείς να γράψεις ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Από γουστόζικα κείμενα γεμάτα πρωτοτυπία μέχρι αφυδατωμένες σχολικές εκθέσεις. Από ποιήματα μέχρι ρεπορτάζ για τις συντάξεις του ΙΚΑ.
Έτσι νομίζω, τουλάχιστον.

Μαρίκα είπε...

Έχω αρχίσει να πιστεύω πως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι επίτηδες έτσι δομημένο, ώστε να χειραγωγεί την φαντασία των μαθητών και να γαλουχεί τη σκέψη τους (πάντα με την απειλή της βαθμολογίας). Έμμεσα ψιθυρίζουν στη συνείδηση των νέων πως για να επιτύχεις πρέπει να συμμορφωθείς με το δικό ΤΟΥΣ σωστό και το δικό ΤΟΥΣ λάθος. Πλασάρουν συνταγές επιτυχίας!!!

Όσο για τη Γεωργία μην ανησυχείς γυριστρούλα, η φωτιά ίσως να σβήσει όταν το απαιτούν οι συνθήκες, μα η ψυχή των νέων είναι μπουρλοτιέρισσα!!!

gyristroula2 είπε...

Elias,
Δεν μπορεί σίγουρα ένας καθηγητής να φτιάξει ή να χαλάσει έναν συγγραφέα αποφασισμένο και ταγμένο, αλλά ένα παιδί που διαμορφώνεται ως προσωπικότητα και ως γλωσσική έκφραση, σίγουρα το επηρεάζει σε ένα βαθμό. Ειδικά η φροντιστηριακή διδασκαλία, επειδή, και στην καλύτερη εκδοχή της, τη λιγότερο κονσερβοποιημένη, πρέπει να γιατρέψει χρόνια προβλήματα και να βάλει γρήγορα κάποια πλαίσια στο γραπτό λόγο του μαθητή, υποπίπτει στο αμάρτημα του καλουπώματος, που έλεγε και η Γεωργία.

gyristroula2 είπε...

m@rika,
Σε ένα βαθμό, κάθε εκπαιδευτικό σύστημα έχει τη συντηρητική τάση να μεταδώσει τις αξίες του στη νέα γενιά. Το πόσο απόλυτα και ασφυκτικά θα το κάνει αυτό, εξαρτάται από την ποιότητα όχι μόνο του ίδιου, αλλά και της κοινωνίας στην οποία ανήκει.
Θέλει η κοινωνία η δική μας νέους που σκέπτονται αυτόνομα και δημιουργικά; Εγώ είμαι αισιόδοξη και καλοπροαίρετη (μη με πεις αφελή) και λέω ναι, θέλει.
Τότε καλό θα ήταν να διπλασιάσει τη δόση της ελεύθερης σκέψης που διοχετεύει μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα και ένας καλός δίαυλος γι' αυτό είναι η σωστή διδασκαλία της έκθεσης, με άλλους τρόπους, δημιουργικότερους.

Sissi Soko είπε...

Τώρα τι μου θυμήσατε... να συγκρίνω την δασκάλα μου της έκθεσης στο Γυμνάσιο και την καθηγήτρια μου στο Λύκειο.
Μέρα με τη νύχτα!

Ο Αλχημιστης είπε...

Τελικα σκεφτομαι οτι καποιος πρεπει να παρει την γενναια αποφαση να αποσυνδεθει το Λυκειο απο το Πανεπιστημιο. Ολοι παραδεχονται οτι ολος αυτος ο τραγελαφος με τις πανελλαδικες εξετασεις το μονο που κανει ειναι να στερει τα παιδια απο καθε διαθεση δημιουργιας και αυθορμητισμου.
Πιστευω οτι μια κοινωνια που θελει τα παιδια της να εισερχονται στο Πανεπιστημιο μονο και μονο για να βγουν καλοι τεχνοκρατες, ειναι μια κοινωνια καταδικασμενη.
Τοσες φορες εχει ειπωθει αλλα οι υπεθυνοι αδιαφορουν.
Καταληγουμε να πιεζουμε τα παιδια να μαθουν να γραφουν χωρις να εχουν διαβασει ποτε λογοτεχνια, χωρις να εχουν ερθει ποτε σε επαφη με την τεχνη....Πως μπορεις να ξεχωρισεις την εκθεση απο την δημιουργια και την εκφραση? Να βαλεις σε στενα πλαισια τον τροπο σκεψης και τις ευαισθησιες του καθενος?

gyristroula2 είπε...

Σήσση! Γράψε μας περισσότερα γι' αυτό!

gyristroula2 είπε...

Κι όμως, Αλχημιστή, αυτός ο διαχωρισμός που δεν τον θεωρείς σωστό, είναι η βάση για τη διδασκαλία της έκθεσης!
Αλίμονο αν το σχολείο διδάσκει τη γλώσσα με στόχο να βγάλει λογοτέχνες! Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν κανένα συγγραφικό ταλέντο, δεν αγαπάνε το γράψιμο, δεν διαβάζουν λογοτεχνία, ΑΛΛΑ το σχολείο ΟΦΕΙΛΕΙ να τους μάθει να εκφράζονται γραπτά στη μητρική τους γλώσσα, με σωστό τρόπο, για να μπορούν να τα βγάζουν πέρα στις υποχρεώσεις τους και να ακούν τα δικαιώματά τους, ως επαγγελματίες και ως πολίτες.
Το ίδιο οφείλει και στους μετανάστες που ζουν εδώ και ως προς τη μητρική τους και, φυσικά, ως προς τη γλώσσα που θα τους εξασφαλίσει δουλειά, σπουδές, ένταξη, μέλλον.
Καλή η λογοτεχνία, καλή και η φιλαναγνωσία και ασφαλώς προάγουν τη γλωσσική έκφραση, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με αγαθό καθολικότερο αυτών των δύο, το οποίο είναι προϋπόθεση για αυτές και όχι το αντίθετο.
Σκέψου να έπρεπε να διαβάσεις πχ τον Σέξπιρ, για να μπορείς να μιλάς και να γράφεις αγγλικά!

gyristroula2 είπε...

Διόρθωση: Να ασκούν τα δικαιώματά τους

Ανώνυμος είπε...

-Απευθύνομαι σε όλους εσάς που γράψατε σ' αυτές τις σελίδες και ιδιαίτερα στην
"ιδιοκτήτρια" του μπλοκ.
-Απευθύνομαι, γιατί σκέφτομαι ότι θα μπορούσατε να εκδώσετε σε βιβλίο τα διηγήματά σας.
-Εμένα δυο τρία που διάβασα με συγκίνησαν και πιστεύω ότι μπορούν να συγκινήσουν και άλλους.Εξάλλου, είναι βγαλμένα μέσα από την πραγματικότητα, από τη ζωή σας στο σχολείο δηλαδή, στοιχείο κατά τη γνώμη μου πολύ θετικό,σε σύγκριση με κάποια άλλα τελείως φανταστικά και ανερμάτιστα διηγήματα "λογοτεχνών".
-Και άλλοι συνάδελφοί σας θα μπορούσαν να γράψουν παρόμοια διηγήματα και να πλουτίσουν το μπλοκ (και το ένα σχετικό βιβλίο που μπορεί να εκδοθεί).
-Αυτά αντί σχολίου από έναν αναγνωστη σας.