Διδάσκοντας έκθεση: Κέρδη και ζημιές.

Τον πολύ παλιό εκείνο τον καιρό, αρχές της δεκαετίας του '80, δίδασκα έκθεση σε ένα φροντιστήριο της Αθήνας, έχοντας μόλις τελειώσει το πανεπιστήμιο.
Με αφορμή τη συζήτηση για το φετινό θέμα της έκθεσης, ήρθαν στο μυαλό μου δυο μαθήτριες από εκείνη την εποχή.
Η μία, ας την πούμε Ιωάννα, ήταν αστέρι στη Δεύτερη Δέσμη, πήγαινε για γιατρός (πέρασε κιόλας με την πρώτη στην Ιατρική Αθήνας) και σιχαινόταν την έκθεση. Μου το είπε από την πρώτη στιγμή που μπήκα στην τάξη, δηλώνοντάς μου κιόλας ότι δεν σκοπεύει να ασχοληθεί με το γράψιμο, ακόμα κι αν αυτό θα της στοιχίσει την εισαγωγή της στο πανεπιστήμιο. Περίμενε να της δώσω μαγική συνταγή πώς βελτιώνεσαι στο γράψιμο, ακούγοντας, διαβάζοντας, αλλά μη γράφοντας. Τότε της λέω κι εγώ. Με ποιο άθλημα ασχολείσαι; Με το μπάσκετ. Ήταν ένα ψηλό αθλητικό κορίτσι. Ωραία, Ιωάννα, από αύριο θα μου εξηγήσεις πώς παίζεται το μπάσκετ αναλυτικά. Πώς ρίχνουμε καλάθι, πώς κάνουμε τρίπλα. Όλα καταλεπτώς. Και μετά, θα μου φέρεις κι ένα βιβλίο καλό να το διαβάσω για εμπέδωση. Και μετά; Μου λέει εμβρόντητη. Ε, μετά θα έρθω να παίξω μαζί σου στον αγώνα. Πειράζει που τώρα, όταν μου ρίχνουν τη μπάλα του μπάσκετ, φοβάμαι και φεύγω;
Έβαλε τα γέλια και μου είπε ότι, αν δεν προπονηθώ πολύ, δεν θα μάθω να παίζω ούτε με νηπιαγωγείο.
Ε, κι εγώ ως προπονητής της έκθεσης, σου λέω ότι, αν δε λιώσεις το παντελόνι σου στην καρέκλα γράφοντας, δεν θα μάθεις ποτέ να γράφεις, όσο και να διαβάζεις, όσα σκονάκια και να σου δώσω εγώ.
Και τότε γυρνάει και μου λέει: "Κυρία, δίκιο έχετε, μα εγώ έχω απογοητευθεί, όλοι οι φιλόλογοι μου λένε ότι γράφω λίγα, δεν έχω ανάπτυξη, ούτε λεξιλόγιο. Γι' αυτό μου αρέσουν τα μαθηματικά, γιατί δεν θέλουν πολλά λόγια" Εκεί ακριβώς, της εξήγησα πόσο πλεονέκτημα το θεωρώ εγώ αυτό, ότι μου αρέσουν τα ουσιώδη και περιεκτικά κείμενα κι όχι τα σεντόνια μπουρδολογίας. Κι ότι υπάρχουν πολλοί μεγάλοι συγγραφείς λιτοί και περιεκτικοί. Δεν έκανα πολλά με την Ιωάννα, απλώς την ξετρόμαξα και ξεδίπλωσε στο χαρτί την υψηλή νοημοσύνη της, γράφοντας ένα ωραιότατο 18 σε μιάμιση σελίδα γραπτού. Τη θυμάμαι να βγαίνει από το εξεταστικό κέντρο τη χρονιά με το θέμα από τον Αντώνη Σαμαράκη για τη μοναξιά και να λάμπει από χαρά: "Κυρία, έκανα σχέδιο, δεδομένα- ζητούμενα και η διερεύνηση μου έβγαλε 5 αίτια!" Χαχαχα! Τα είχε μαθηματικοποιήσει όλα και τα αποδείκνυε σαν θεωρήματα.
Αυτή είναι μια γλυκιά ανάμνηση, αλλά η Γεωργία, η άλλη μου μαθήτρια, δεν είναι.
Η Γεωργία ήταν απόφοιτη λυκείου, είχε ξαναδώσει την προηγούμενη χρονιά και δεν είχε περάσει, αν και πολύ καλή μαθήτρια της Τρίτης Δέσμης. Ήταν ο ορισμός του χαρισματικού πλάσματος, έξυπνη, καλλιεργημένη, με ταλέντο στο γράψιμο, με διαβάσματα που θα τα ζήλευε απόφοιτος θεωρητικής σχολής στο πανεπιστήμιο. Πώς και δεν πέρασε; Είχε γράψει πολύ χάλια στην έκθεση! Ακολουθώντας την καλλιτεχνική της φύση, είχε εκφραστεί ελεύθερα και χωρίς κανόνες, είχε βγει πιθανότατα εκτός θέματος ή είχε προσπαθήσει να αντικρούσει τα δεδομένα του θέματος. Τα γραπτά της που πρωτοπήρα στα χέρια μου ήταν εκτός κλίματος πανελληνίων. Στην καλύτερη περίπτωση στοχαστικά δοκίμια, στη χειρότερη, πεζά ποιήματα. Άρχισα να την οριοθετώ, να τη μαζεύω, να της διδάσκω κανόνες και μέτρο. Τα αφομοίωσε όλα, είχε υψηλό στόχο και δεν είχε περιθώρια για λάθη. Με πείραζε καλοπροαίρετα (ήμασταν σχεδόν συνομήλικες), αλλά με άκουγε σαν να ήμουν 30 χρόνια μεγαλύτερη.
Πέρασε στη Φιλοσοφική Αθήνας, χάρηκα, χάρηκε. Μετά, μου έστειλε ένα γράμμα. Κάπου το έχω φυλαγμένο, αλλά έχω από τότε να το διαβάσω, γιατί με πόνεσε πολύ.
Μέσα από την ευγνωμοσύνη και την αγάπη της και με το χαριτωμένο χιούμορ της, μου έλεγε ότι κατόρθωσα να καλουπώσω τόσο πολύ το λόγο της, που πια δεν ήθελε να ξαναγράψει ελεύθερα. Εκείνη αστειευόταν, αλλά εγώ είχα πάντα την υποψία ότι μπορεί να στέρησα τη λογοτεχνία από μια μεγάλη συγγραφέα. Κι όχι τη μόνη ίσως.