Περί ελευθερίας

(Με αφορμή τις ωραίες ασκήσεις του συνιστολόγου μου για τους μαθητές του)

Πάνε πολλά χρόνια. Μόλις είχε πάρει πτυχίο και δούλευε (και πριν καλά καλά το πάρει) σε φροντιστήριο, διδάσκοντας έκθεση. Το τμήμα ήταν από τα πρώτα σε επίπεδο. Οι μαθητές, της πρώτης δέσμης, ήδη φοιτητές, που ξαναέδιναν την έκθεση, για να περάσουν σε καλύτερη σχολή (έτσι ήταν το σύστημα τότε).
Το θέμα εκείνη τη μέρα ήταν η ελευθερία. Η ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί ήταν εξόχως απορηματική, αφού ο καθένας επιχειρούσε να ορίσει την έννοια με το δικό του τρόπο κι αυτή τους ξέφευγε και ίπτατο ως "άπιαστο πουλί" πάνω από τα κεφάλια τους.
Η καθηγήτρια με το ζήλο και την αυτοπεποίθηση της νεοφώτιστης, όχι μόνο στο επάγγελμα, αλλά κυρίως στο μαρξισμό και στο διαλεκτικό υλισμό, κρυφοχαίρονταν που σε λίγο θα έβγαζε τον άσο από το μανίκι της.
Αρχίζει λοιπόν: Φανταστείτε ένα ψηλό βουνό, ανεβαίνετε μέχρι την κορυφή, κοιτάτε από ψηλά την υπέροχη θέα. Θέλετε να βγάλετε φτερά σαν τα πουλιά και να πετάξετε. Είστε ελεύθεροι να το κάνετε; Όχιιιιι! Γιατί; Θα γκρεμοτσακιστούμε! Τι σόι ελευθερία είναι να γκρεμοτσακίζεσαι; Παρ' όλα αυτά είστε ελεύθεροι να πετάξετε! Πώς; Γνωρίζοντας το νόμο της βαρύτητας, μαθαίνοντας τους νόμους και τις τεχνικές που διέπουν τις πτήσεις, μπορείτε να φτιάξετε μια πτητική μηχανή (από ανεμόπτερο μέχρι αεροπλάνο) και να πετάξετε. Η ελευθερία λοιπόν περνάει από τη γνώση της αναγκαιότητας. Φυσικής και κοινωνικής. Χωρίς αυτή τη γνώση και τη δυνατότητα που δίνει να υπερβούμε τη σιδερένια αναγκαιότητα, θα μείνει πάντα υποδουλωμένη σ' αυτήν. Όπερ έδει δείξαι, που λένε και οι συνάδελφοι μαθηματικοί.
Είχε λογαριάσει χωρίς τον ξενοδόχο. Όπου ξενοδόχος, ένα κοριτσάκι μικροκαμωμένο, αδύνατο, όλο μάτια. Σηκώνει το χέρι. "Και πού το ξέρετε, εσείς κυρία, ότι εγώ δεν είμαι ελεύθερη να πέσω από το βουνό; Πώς καθορίζετε εσείς τι είναι ελευθερία για μένα; Για μένα ελευθερία είναι ακριβώς αυτό, να ανέβω στο βουνό και να πέσω!"
Δεν ήταν απλώς μια μικρή αντιρρησίας που έκανε φιγούρα. Ό,τι έλεγε το εννοούσε απολύτως. Ήταν έτοιμη να ανέβει στο βουνό και να πέσει.
Πάγωσε.
Έχασε τα λόγια της, αυτή η αιωνίως ετοιμόλογη.
Ευτυχώς την έσωσε το κουδούνι.
Στο σχόλασμα η μικρή την πρόλαβε έξω στο δρόμο. "Συγνώμη, δεν ήθελα να σας φέρω σε δύσκολη θέση, όμως...αυτό που σας είπα το εννοώ."
Ήταν η αρχή μιας ωραίας φιλίας που κρατάει ακόμα. Το κοριτσάκι εκείνο, που τώρα έχει μια λαμπρή επιστημονική σταδιοδρομία και την έχει καμαρώσει σαν γύφτικο σκεπάρνι πολλές φορές, τότε είχε βρεθεί να δοκιμάζει τα όρια μιας ελευθερίας "χωρίς δίκτυ ασφαλείας", που η βολεμένη καθηγήτρια ούτε να φανταστεί δεν μπορούσε. Γιατί η ζωή είναι πολύ πιο σκληρή και αποτελεσματική δασκάλα και στο τι είναι τελικά ελευθερία.
Χάθηκαν για χρόνια κι όταν ξαναβρέθηκαν "τυχαία", ήταν τότε που κι αυτή πια ήταν έτοιμη να κάνει εκείνη την πτήση, χωρίς δίκτυ ασφαλείας, από το δικό της βουνό.