Η ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΠΡΩΤΗ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Πριν κάμποσα χρόνια αδυνατώντας να τοποθετηθώ στο σχολείο που είμαι τώρα βρέθηκα με προσωρινή τοποθέτηση σε ένα λύκειο πολύ μακριά από τον τόπο κατοικίας μου. Ήμουν στο αυτοκίνητο όταν από το ΠΥΣΔΕ με ενημέρωσαν ότι τοποθετούμαι στο συγκεκριμένο σχολείο ζητώντας τη συναίνεσή μου. Μου άρεσε που θα ήμουν για πλήρες ωράριο σε ένα σχολείο έστω και μακρινό. Ενημέρωσα κάποιον φίλο ότι τοποθετήθηκα στο συγκεκριμένο σχολείο και αμέσως τον άκουσα να μου λέει: Μη δεχτείς! Εκεί είναι ένας/μία τρελός/η!!! Μου είπε επίσης ότι ανήκε και στο ΚΚΕ. Το πρώτο δεν με πτόησε, ενώ το δεύτερο το εξέλαβα θετικά. Ας δουλέψω και σε ένα σχολείο με κομμουνιστή διευθυντή, σκέφτηκα. Βέβαια αμέσως έπειτα σκέφτηκα ότι το ΚΚΕ δεν είχε δικά του στελέχη στις διευθύνσεις σχολείων λόγω πολιτικής επιλογής του κόμματος. Αυτό κάπως μου φάνηκε παράξενο. Όταν βρέθηκα στο σχολείο, έζησα μια πολύ τοξική κατάσταση για την οποία υπεύθυνο ήταν το πρόσωπο που κατείχε τη διεύθυνση. Είχε το μοναδικό ταλέντο να διαλύει τον σύλλογο διδασκόντων και να ακυρώνει ακόμη και μια απόφαση για την οποία υπήρχε απόλυτη ομοφωνία. Έζησα ένα πολύ δύσκολο χρόνο, γιατί υπήρχαν συνεχείς εντάσεις στις οποίες προσωπικά δεν συμμετείχα, επειδή είχα επιλέξει να κάνω τη δουλειά μου. Υπήρχαν εν μέρει και κομματικές αφετηρίες και αιτίες στην ένταση. Όταν τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο, αποφασίστηκε από την πλειονότητα των εκπαιδευτικών να συνταχθεί μια αναφορά προς τη διεύθυνση εκπαίδευσης με πλήρη καταγραφή τής απαράδεκτης κατάστασης που βίωναν εκπαιδευτικοί και μαθητές στο σχολείο. Η αναφορά ήταν προϊόν συλλογικής προσπάθειας, στην οποία προσέθεσα απλώς τη συναίνεσή μου και ίσως μια δυο λεπτομέρειες, μια και ήμουν καινούριος στο σχολείο και δεν ήξερα την κατάσταση από τα προηγούμενα χρόνια. Βλέποντας εκπαιδευτικούς με οργανική θέση στο σχολείο να φοβούνται να συμβάλουν στη λύση του προβλήματος, ζήτησα να μου δοθεί η τιμητική πρώτη υπογραφή στην αναφορά. Κατατέθηκε η αναφορά και βοήθησε ώστε στη βαθμολογία των υποψηφίων διευθυντών το πρόσωπο αυτό να πάρει τη χειρότερη αξιολόγηση. Το σχολείο με νέο διευθυντή βρήκε τον δρόμο του και την ηρεμία του. Από εκείνη την εποχή μέχρι και φέτος συναντιόμασταν στα δικαστήρια οι περίπου 15 υπογράφοντες την αναφορά. Πριν από ελάχιστες μέρες ολοκληρώθηκε αυτή η πολυετής αντιδικία με την καταβολή από το μέρος του προσώπου αυτού στους υπογράφοντες ενός χρηματικού ποσού. Σε εκείνο το σχολείο που θα εμένα μόνο ένα χρόνο έκανα πολύ καλούς φίλους. Δέχτηκα βέβαια και συκοφαντίες προφανώς υπό την καθοδήγηση του δικηγόρου, όπως πχ. ότι ήθελα να …υφαρπάξω το σχολείο από το πρόσωπο που το διοικούσε. Μου μετέφεραν επίσης ότι εγώ είχα από το παρελθόν αντιδικία με το συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο βεβαίως δεν γνώριζα και δεν είχα καμιά αρνητική διάθεση απέναντι του. Όπως σημείωσα νωρίτερα, είχα θετική προδιάθεση λόγω της πολιτικής του ταυτότητας.  Κρατώ τους φίλους που έκανα εκεί.

Μια Κατερίνα κάποτε

Μέρα που είναι σήμερα, θα σας πω μια ιστορία από τα θρανία που έχει πρωταγωνίστρια μια Κατερίνα. Εκείνη την εποχή, κάποιον διευθυντή αναπλήρωνα ως συνήθως και μου 'σκασε μια ξεγυρισμένη μαθητική εξέγερση. Η Β' Λυκείου έφευγε από το μάθημα συγκεκριμένου καθηγητή και περιδιάβαινε στο προαύλιο και στις τουαλέτες. Κοπάνα; Όχι. Κανονική αποχή, όπως μου δήλωσαν, γιατί ο καθηγητής τους τους πρόσβαλλε και τους υποτιμούσε. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο διευθυντής οφείλει να λειτουργήσει πυροσβεστικά και να οδηγήσει τα αντιμαχόμενα μέρη σε διάλογο και συνεννόηση. Στις εκκλήσεις μου λοιπόν να μπουν στην τάξη και να συζητήσουν με τον καθηγητή, η "αρχηγός", ονόματι Κατερίνα, άριστη μαθήτρια και καλό παιδί, αρνήθηκε κατηγορηματικά με το αιτιολογικό ότι ο καθηγητής τους ποτέ δεν τους επέτρεπε να μιλήσουν, ούτε ανεχόταν οποιαδήποτε αντίρρηση. Άρχισε ενώπιον όλων μάλιστα να εξιστορεί λεπτομέρειες επ'αυτού. Θέλοντας να την σταματήσω, για να μην γίνουν χειρότερα τα πράγματα, της λέω: "Μπορείς αυτά που λες να μου τα δώσεις γραπτά;" Αυτή είναι συνήθως η μαγική ατάκα που εξανεμίζει την εφηβική επαναστατικότητα. Πού να κάθομαι τώρα να γράφω, άσε που θα βρω και κανένα μπελά. Σ' αυτό ήλπιζα αλλά δεν δίστασε καν. Με κοίταξε με ένα αξέχαστο βλέμμα απόλυτης αποφασιστικότητας και μου λέει: "Αμέσως! Πάω να τα γράψω!" Σε λίγο έρχεται με ένα κατάστιχο φωτιά, που ήταν αυτό τελικά που έκαμψε τον αδιάλλακτο καθηγητή, γιατί κατάλαβε ότι δεν είχε απέναντί του τα "κακομαθημένα αστοιχείωτα" αλλά μαθητές με άποψη και λόγο. Καλά τα πήγαν τελικά καθηγητής και μαθητές εκείνη τη χρονιά, μα αυτή η Κατερίνα τα πήγε ακόμα καλύτερα, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο. Χρόνια της πολλά!

Ιστορίες σχολικής βίας με καλό τέλος

Πολλά έχουν δει τα μάτια των εκπαιδευτικών στις σχολικές τάξεις και στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού (bullying). Μερικά από αυτά είναι και χρήσιμα, αφού μας λένε πιο πολλές αλήθειες για το θέμα από τις επί χάρτου αναλύσεις των ειδικών:
1η περίπτωση: Το θύμα ήταν ο κλασικός τύπος του "ξένου", του παιδιού που δεν ανήκε στη συγκεκριμένη κοινωνία και που μέχρι την Γ' Γυμνασίου δεν είχε καταφέρει να γίνει αποδεκτό από τους συμμαθητές του στο σχολείο. Αντιμέτωπο με μια ολόκληρη τάξη, δεχόταν επιθετικότητα, απόρριψη, απομόνωση και τα ανταπέδιδε κι αυτό με όποιο τρόπο μπορούσε.Τα μέσα αντιμετώπισης ποικίλα: από τις τιμωρίες, στις ατελείωτες συζητήσεις, στις προσπάθειες ένταξης σε ομάδες και στη δημιουργία "συμμαχιών" και "συμβολαίων" μέσα και έξω από την τάξη. Μα γρήγορα όλα ναυαγούσαν και η τάξη επέστρεφε στο ίδιο αδιέξοδο. Φαίνεται όμως πως αυτές οι ενέργειες σιγά σιγά διέβρωσαν το τσιμέντο της αδιαλλαξίας και η ρωγμή ήρθε μια μέρα που συζητούσαν για πολλοστή φορά το πρόβλημα με τον υπεύθυνο καθηγητή. Ένας μαθητής για πρώτη φορά διαφοροποιήθηκε από τους συμμαθητές του. Εκεί που οι υπόλοιποι ανέπτυσσαν το σύνηθες καρμπόν του κατηγορητηρίου εναντίον του "ξένου", αυτός είπε τη φράση: "Ναι, αλλά φταίμε κι εμείς, ρε παιδιά". Αυτή η μαγική φράση πυροδότησε αλλαγές ανατρεπτικές για τη συνοχή της τάξης και το τέλος του μαρτυρίου εκείνου του "ξένου".
2η περίπτωση: Εδώ ο σχολικός εκφοβισμός ίσως ήταν σε πιο ήπια μορφή, αλλά αποτελούσε το σήμα κατατεθέν μιας ολόκληρης τάξης. Κοροϊδίες προς συγκεκριμένους μαθητές από  όλη την τάξη σχεδόν. Μια γενικευμένη νοσηρή ατμόσφαιρα σε μια κατά τα άλλα καλή τάξη με έξυπνα και συμπαθητικά παιδιά. Αυτή η "χαριτωμένη" τάξη όμως έκανε τη ζωή δύσκολη σε πολλά από τα μέλη της σε όλη τη διάρκεια του δημοτικού σχολείου. Οι προσπάθειες των δασκάλων συστηματικές και ηρωικές. Προγράμματα, ειδικοί, σεμινάρια... Η τάξη έφτασε στο Γυμνάσιο στο ίδιο χάλι. Την ώρα του μαθήματος ξέσπαγαν καυγάδες, γονείς έκαναν παράπονα, οι καθηγητές έπαιζαν τους θηριοδαμαστές. Αυτά για ένα μήνα πάνω κάτω. Τόσο χρειάστηκε για να συνειδητοποιήσουν οι καθηγητές πως το μόνο που θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση είναι το γνωστό δόγμα της μηδενικής ανοχής, το οποίο διαμηνύθηκε προς κάθε κατεύθυνση και εφαρμόστηκε χωρίς παρεκκλίσεις. Και η τάξη ηρέμησε ως δια μαγείας. Γιατί καλά είναι και τα προγράμματα και οι νουθεσίες, αλλά αν δεν συμβαδίζουν με σαφή παιδαγωγικά όρια, γίνονται μάλλον κίνητρα ενίσχυσης της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, μετατρέποντάς την σε μέσο απόσπασης της προσοχής και του ενδιαφέροντος από τους μικρούς ταραξίες.
3η περίπτωση: Η τρίτη περίπτωση ήταν η πιο δύσκολη. Να μην σου τύχει, που θα έλεγαν οι παλιοί στην εκπαίδευση. Μαθήτρια με σοβαρό πρόβλημα ατομικής υγιεινής. Η τάξη εκδήλωνε όλα τα συμπτώματα του bullying: κοροϊδία, απόρριψη, απομόνωση, εχθρικότητα. Καυγάδες για το ποιος θα καθίσει κοντά και ποιος-τυχερός-μακριά της. Όταν έμαθαν τι συνέβαινε, οι καθηγητές έπαψαν τουλάχιστον να τα βάζουν με τους μαθητές και προσπάθησαν να το λύσουν μέσω των γονέων με όση διακριτικότητα μπορούσαν. Καμιά ανταπόκριση, γιατί φαίνεται ότι το πρόβλημα ήταν οικογενειακό και καθόλου απλό. Ο από μηχανής θεός ήρθε με τη μορφή μιας αλλοδαπής μαθήτριας που είχε δώσει δείγματα θεραπευτικής κοινωνικής συμπεριφοράς και σε άλλες δύσκολες περιπτώσεις. Ανέλαβε να βοηθήσει και τα κατάφερε με τόσο διακριτικό και έξυπνο τρόπο που θα τον ζήλευαν οι επαρκέστεροι κοινωνικοί λειτουργοί, αλλά για λόγους προστασίας της ανωνυμίας των εμπλεκομένων δεν θα αποκαλυφθεί σ' αυτή την ανάρτηση.

Η αξιολόγηση του βασανιστή

Αυτός ο δάσκαλος πέρασε από τη ζωή των μαθητών του χωρίς τη βασική του ιδιότητα, γιατί απλώς δεν δίδασκε. Εξέταζε, απειλούσε, βιαιοπραγούσε, βασάνιζε, άφηνε στην ίδια τάξη. Έμεινε στις ψυχές εκατοντάδων παιδιών συνώνυμος του πόνου και του φόβου. Ακόμα και όσοι γλίτωναν τη ράβδο του εξακολουθούν να  γιατρεύουν τις πληγές που τους άφησε η κακοποίηση των συμμαθητών τους μπροστά στα μάτια τους, εξακολουθούν να ακούνε τις κραυγές τους, λες και ήταν αυτόπτες μάρτυρες σε βασανιστήρια φασιστικών καθεστώτων από τα 7 μέχρι τα 12 χρόνια τους.
Αυτός ο "δάσκαλος" λοιπόν κάποτε πέρασε από αξιολόγηση. Ήρθε ο επιθεωρητής στο σχολείο και ω του θαύματος! Για πρώτη και τελευταία φορά οι μαθητές του τον άκουσαν να κάνει μάθημα! Και όχι μόνο. Έκανε εξαιρετικό μάθημα Φυσικής Πειραματικής. Με πείραμα, με οργάνωση, με μεταδοτικότητα, με γνώση του αντικειμένου. Για πρώτη και τελευταία φορά, εκείνα τα βασανισμένα παιδιά κατάλαβαν τι είναι μάθημα, τι ωραίο πράγμα είναι η γνώση, πόσο ωραίο είναι να σε διδάσκει ένας καλός δάσκαλος.
 Και σίγουρα  ο επιθεωρητής θα του έβαλε άριστα για να τον αποδώσει ακόμα πιο δυνατό και απαραβίαστο στο "θεάρεστο" έργο της καταστροφής παιδικών ψυχών.

Η Τρίτη Γυμνασίου και οι εξωγήινοι

Τι περιμένουμε από μια Τρίτη Γυμνασίου στην Ιστορία; Πόσο λογικό και φυσικό είναι να κατανοούν ένα δύσκολο βιβλίο, να χρησιμοποιούν ιστορική ορολογία, να μαθαίνουν τα σημαντικά σημεία, χωρίς να παπαγαλίζουν, να είναι σε θέση να κρίνουν γεγονότα και πρόσωπα και να αντιλαμβάνονται την ιστορική συνέχεια ως παρόν και μέλλον; Τι είδους δεξιότητες απαιτούν αυτοί οι στόχοι; Κατανόηση κειμένου, κατοχή λεξιλογίου υψηλού επιπέδου, κριτική και αφαιρετική ικανότητα, προφορική και γραπτή έκφραση, τουλάχιστον μετρίου επιπέδου, και όλα αυτά συνδυασμένα με ένα έστω μέτριο ενδιαφέρον για το μάθημα, που να εκδηλώνεται με στοιχειώδη προσοχή κατά τη διάρκειά του.
Όταν μπαίνεις σε μια τάξη που δεν έχει σχεδόν τίποτε από τα παραπάνω- εκτός ίσως από το τελευταίο- και τα πρώτα γραπτά τεστ είναι αποκαρδιωτικά, σίγουρα δεν ελπίζεις σε θαύματα. Ξέρεις ότι αυτά δεν κατακτώνται εύκολα και γρήγορα και σε περιμένει πολλή δουλειά και άλλες τόσες απογοητεύσεις. Περνάνε 3 μήνες με βήμα σημειωτόν, αλλάζεις τελείως όλες τις δοκιμασμένες μεθόδους, παραιτείσαι από όλες τις ευκολίες σου, γυρνάς στα απλά που δεν είναι απλά, στα αυτονόητα που δεν είναι αυτονόητα και πάλι είσαι στο ίδιο σημείο, στην Πρώτη μικρή, συλλαβίζοντας το λου και το α και ελπίζοντας να αξιωθείς τουλάχιστον να ακούσεις από τα "πρωτάκια" σου μια κανονική "ανάγνωση", έναν ιστορικό αλφαβητισμό, που λένε και οι ειδικοί.
Σε κάποια στιγμή έχεις τη φαεινή ιδέα να τους δείξεις μια εργασία κάποιας άλλης Τρίτης αρκετά χρόνια πριν, που είχε θέμα της την παιδική εργασία κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης. Κατά βάθος έχεις ενδοιασμούς. Μήπως τους κάνω να νιώσουν κατώτεροι; Μήπως έμμεσα τους υποδεικνύω πώς είναι μια "καλή" Τρίτη Γυμνασίου στην Ιστορία; Ευτυχώς, δεν με σταμάτησαν αυτές οι σκέψεις.
Στην προβολή, ήταν όλο αυτιά και μάτια. Ζήτησαν και να χορέψουν με τους Πινκ Φλόιντ, τους το επέτρεψα με ενθουσιασμό, αλλά δεν κουνήθηκαν.
Μετά, ήρθε το απροειδοποίητο επαναληπτικό τεστ - ναι, ξέρω, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στη νομοθεσία, δική μου πατέντα είναι, για να δω τι θυμούνται, όταν ξεχάσουν αυτά που διδάχτηκαν και κρατάνε προαιρετικά τη βαθμολογία- πάνω στο Διαφωτισμό, την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση. Τα αποτελέσματα πάνω από τις προσδοκίες μου οπωσδήποτε, αλλά σε αναμενόμενα πλαίσια.
Αυτό που δεν ήταν καθόλου αναμενόμενο ήταν το τελευταίο μάθημα με θέμα την αποικιοκρατία. Ο διάλογος που αναπτύχθηκε, η ποιότητα των απαντήσεων, η κατάκτηση της ορολογίας στον προφορικό λόγο, η ευχέρεια με την οποία ανακαλούσαν προηγούμενη ύλη και οι συσχετισμοί με το σήμερα, μου έδωσαν την εντύπωση ότι εξωγήινοι απήγαγαν τους μαθητές μου και μου έφεραν άλλους, όπως ακριβώς τους είχα ονειρευτεί!
Ή μπορεί και η εξωγήινη να είμαι εγώ που δεν έμαθα ότι ακόμα κι αν μια τάξη σέρνεται, αν της βάλεις το κατάλληλο τραγούδι, μπορεί να ανακαλύψεις ότι πετάει.

Οι γλωσσικές ποικιλίες της Α΄Λυκείου: Πολύγλωσσοι μαθητές, άλαλη φιλόλογος

Μερικές φορές όσο καλά προετοιμασμένο κι αν είναι ένα μάθημα, δεν καταφέρνει να ξεφύγει από το μέτριο και το αναμενόμενο κι άλλες πάλι, γίνεται κάτι εκτός προγράμματος, που ξεπερνάει τις προσδοκίες και του πιο αισιόδοξου δασκάλου. Έτσι στο ξαφνικό, σε μια στιγμή, έχεις ένα κατάδικό σου μικρό καθημερινό θαύμα, όπως αυτό:
Είμαστε στην ενότητα γλωσσικές ποικιλίες με την Α΄λυκείου, στο θέμα της γλωσσομάθειας. Στο πρώτο μέρος, της προφορικής έκφρασης, οι μαθητές προετοίμασαν μικρές ομιλίες σε μια ξένη γλώσσα: αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά, αλβανικά. Ακούγαμε λοιπόν με πολλή προσοχή αυτές τις ωραίες ομιλίες και χαιρόμασταν  και τις πιο ακαταλαβίστικες από αυτές, γιατί αυτή είναι η μαγεία της γλώσσας: σε γοητεύει ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνεις λέξη, με τη μουσική της, τους ιδιαίτερους επιτονισμούς της, την ποικιλία των φθόγγων της. Η αλήθεια είναι πως διέκρινα ένα δισταγμό στους μαθητές από την Αλβανία να μιλήσουν τη μητρική τους γλώσσα, αλλά, ευτυχώς, ξεπεράστηκε γρήγορα και μας έφεραν και ομιλίες στα αλβανικά. Πού να το φαντάζονταν όμως ότι θα άκουγαν τη μητρική τους γλώσσα κι από ένα γέννημα θρέμμα Ανδριωτάκι, που είχε φέρει την πιο πρωτότυπη ομιλία της τάξης γραμμένη στα αρβανίτικα, την τοπική διάλεκτο του χωριού του πατέρα του!
Τα παιδιά συνέχισαν να συζητούν για τις γλώσσες και τα κοινά τους στοιχεία, η διδάσκουσα όμως μάλλον ξέχασε τα λόγια της στη συνέχεια του μαθήματος.

Ο σπάνιος μαθητής

Yπάρχουν πολλά είδη σπανιότητας στη φύση και στην κοινωνία, αλλά νομίζω ότι έχω το θλιβερό προνόμιο να έχω συναντήσει- σε μια παλιά και σκοτεινή εποχή- το πιο σπάνιο, ίσως και μοναδικό, είδος μαθητή στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης των νεότερων χρόνων. Τι το ιδιαίτερο είχε αυτό το παιδί; Φαινομενικά, τίποτε απολύτως. Ήταν ένα ευγενικό και καλοπροαίρετο πλάσμα, με επιμέλεια και ενδιαφέρον για το μάθημα, με μέτριες επιδόσεις και με πολύ καλή συμπεριφορά στην τάξη.
Τι μπορεί να τον καθιστά τόσο σπάνιο, ενώ είναι ο ορισμός του μέσου όρου των μαθητών μας (ευτυχώς); Συμβαίνει να είναι ο μοναδικός μαθητής που απορρίφθηκε στις παραπεμπτικές εξετάσεις του Σεπτεμβρίου σε ένα μάθημα και επανέλαβε την τάξη, παίρνοντας γραπτό βαθμό πάνω από τη βάση και κάτω από τη βάση στα προφορικά! Αυτό το παιδί έχασε τη χρονιά του, επειδή δεν τα "είπε καλά" στα προφορικά. Για οποιονδήποτε έχει έστω και μισό χρόνο θητεία στη μέση εκπαίδευση είναι γνωστό ότι τα προφορικά είναι υπέρ του μαθητή, ακόμα κι αν τα γραπτά του είναι πολύ κάτω από 10. Κι όμως, γι' αυτό το παιδί, δυο δάσκαλοί του υπέγραψαν προφορικό βαθμό κάτω από τη βάση και τον άφησαν στην ίδια τάξη.
Αυτό όμως που τον καθιστά σπάνιο δεν σας το αποκάλυψα ακόμα: Ο μαθητής αυτός δεν μίσησε το σχολείο, ούτε τους καθηγητές. Κατάφερε να διατηρήσει την επιμέλειά του, την αγάπη του για τη μάθηση, το χαμόγελό του, και να μην προδίδει ποτέ και σε κανέναν τα εύσημα της σπανιότητάς του.
Για τους λόγους αυτούς, θεωρώ μεγάλη τιμή και χαρά που τον είχα κάποτε στην τάξη μου.